Uważajcie na bisfenol A, zwany BPA, powszechnie używany w przemyśle produkcyjnym, zwłaszcza w tworzeniu opakowań na żywność. To tajemnicza substancja chemiczna może zaszkodzić płodności kobiet – na to wskazują badania prowadzone na zwierzętach. Dr hab. Anna Ajduk, naukowiec z Uniwersytetu Warszawskiego, jest obecnie zaangażowany w badania nad tym, jak BPA wpływa na komórki jajowe kobiet. Dzięki wsparciu grantu od Narodowego Centrum Nauki, ma okazję zgłębić tę zagadkę.
Jak wyjaśnia dr hab. Anna Ajduk, profesor Zakładu Embriologii na Uniwersytecie Warszawskim, bisfenol A to organiczny związek chemiczny o szerokim zakresie zastosowań w produkcji różnych materiałów sztucznych. Ze względu na swoje właściwości, takie jak przezroczystość, lekkość i odporność na uszkodzenia, BPA jest często spotykany w przedmiotach codziennego użytku. Na przykład w plastikowych pojemnikach do przechowywania żywności, zabawkach dla dzieci, metalowych puszkach (gdzie powłoka wewnętrzna jest z nim pokryta), a nawet w kosmetykach i materiałach dentystycznych.
Produkcja na masową skalę tego związku chemicznego sprawiła, że BPA stał się wszechobecny w naszym środowisku. Bisfenol A ma zdolność do uwalniania się z produktów, które zostały przy użyciu niego wyprodukowane. Czynnik takie jak zmiany w poziomie pH czy temperatury mogą prowadzić do jego migracji np. do żywności, powietrza, skóry, śliny czy krwi – ostrzega prof. Ajduk. Głównym źródłem ekspozycji człowieka na BPA jest żywność.
Bisfenol A należy do grupy ksenoestrogenów, syntetycznych związków o właściwościach podobnych do estrogenu, co może wpływać na funkcjonowanie organizmów zarówno zwierząt, jak i ludzi, szczególnie na system rozrodczy. Badania nad wpływem BPA na funkcje rozrodcze i płodność są prowadzone głównie na zwierzętach. Wyniki sugerują, że BPA może mieć szkodliwy wpływ na gonady, obniżać jakość komórek jajowych i nawet utrudniać prawidłowy rozwój płodu. Jednakże, wyniki badań na ludziach są mniej jednoznaczne – niektóre sugerują korelację między zwiększonym stężeniem BPA a zmniejszoną płodnością, podczas gdy inne nie.
Według prof. Ajduk, jako biolog, wydaje się prawdopodobne, że związek o charakterze estrogenu, będący jednym z głównych hormonów płciowych, może wpływać na proces formowania się i funkcjonowania komórek jajowych. Dlatego też postanowiła ona bliżej przyjrzeć się temu zagadnieniu. Profesor szczególnie interesuje się reakcją komórek jajowych na zapłodnienie i wpływem BPA na ich zdolność generowania oscylacji jonów wapnia, co jest kluczowe dla rozwoju zarodka.
Współpraca z mgr Magdaleną Najechalską pozwoliła na odkrycie, że BPA może powodować istotne zmiany w wzorcu oscylacji jonów wapnia generowanych w komórkach jajowych podczas zapłodnienia. Oscylacje te są niezbędne dla rozwoju zarodkowego, wpływają na procesy warunkujące prawidłowe przekształcenie zapłodnionej komórki jajowej w zarodek.